Terugblik met de winnaar van dé innovatieprijs van 2018: “Er is veel belangstelling voor dit project”

Circa 1,5 miljoen Nederlanders hebben een – vaak niet zichtbare – licht verstandelijke beperking (lvb). Zij hebber vaker hulp nodig bij bijvoorbeeld het huishouden, de administratie of het vinden van werk. Die hulp is er, dat valt onder het sociaal domein van de gemeente. Maar is die hulp voor deze doelgroep goed te vinden? TSD onderzocht het. Daarbij zette TSD in alle fasen van het onderzoek ervaringsdeskundigen in.

Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben aangegeven wat ze belangrijk vonden voor een goede toegang. Ervaringsdeskundigen gingen als mystery guests met verzonnen hulpvragen op zoek naar hulp. Ze zochten op websites, stuurden mails, vulden formulieren in, belden en bezochten loketten van verschillende gemeenten. De mystery guests hebben ook zelf aan de gemeenten verteld wat ze ervan vonden.

Zowel de jury als het publiek waren onder de indruk van dit project. Op 8 november 2018 nam Petra Reulings, toen projectleider van het TSD, bijgestaan door enkele mystery guests, beide prijzen in ontvangst.

Waarom zijn jullie dit project gestart?

Petra: “Binnen TSD richten we ons op kwetsbare mensen en of ze goede zorg en ondersteuning in het sociaal domein krijgen. Ik was vanaf 2016 gedetacheerd vanuit de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd bij TSD en kreeg de opdracht me te richten op mensen met een licht verstandelijk beperking. Krijgen ze genoeg zorg en ondersteuning vanuit de gemeenten? Het idee was eerst te kijken hoe goed de zorg en ondersteuning was, maar volgens mij was die zorg en ondersteuning niet goed toegankelijk voor deze doelgroep en moest dat de focus zijn.

Ik was naar Care Quality Commission in Engeland geweest. Deze organisatie is de onafhankelijke toezichthouder van gezondheid en sociale ondersteuning. Ik zag hoe ze daar ervaringsdeskundigen inzetten bij toezicht. Ze gaan samen met de inspecteurs op pad. Terug in Nederland hadden we een brainstorm met collega’s. We kwamen op het idee om de toegang tot het sociaal domein te onderzoeken en ervaringsdeskundigen als mystery guests op pad te sturen. Zo is het begonnen. We hebben met veel partijen gesproken of dit haalbaar was. Het was namelijk nog niet eerder gedaan in toezicht. Burgers worden überhaupt nauwelijks bij toezicht betrokken. We wilden met dit onderzoek echt vanuit het perspectief van de burger/cliënt kijken.”

Waarom is dit project ingezonden voor deze verkiezingen?

“Vorige keer was TSD ook al prijswinnaar. Toen we met dit project startten, was ik me ervan bewust dat dit heel bijzonder was in toezicht en had ik al besloten dat we zouden meedoen met de verkiezingen. Het was op dat moment nog niet duidelijk of de verkiezingen weer gehouden zouden worden. We hebben toen ook VUMC onafhankelijk onderzoek laten doen of bij dit project het klantperspectief wel centraal stond. Dat werd bevestigd. Toen we de verkiezingen Handhaving en Toezicht 2018 wonnen, was het een dubbele bevestiging dat dit project echt bijzonder en innovatief was.”

Wat zei de jury over het project?

“De vakjury was zeer onder de indruk van dit project. Ze vond het van lef getuigen om deze doelgroep als mystery guest in te zetten en om als toezichthouder niet de opgeheven vinger te gebruiken, maar een beroep te doen op de intrinsieke motivatie van gemeenten. Het is zowel voor gemeenten als voor inspecteurs belangrijk om uit de mond van mensen zelf te horen wat zij goed vinden en wat er beter moet.”

Welke voordelen heeft de prijs gebracht?

“Ik heb veel interviews, lezingen en workshops gegeven over het project, vaak samen met de ervaringsdeskundigen. Het eerste doel was de inhoud breder onder de aandacht te brengen: hoe kunnen andere gemeenten de toegang verbeteren? En daarnaast om de methode breder bekend te maken. Dat is gelukt. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd heeft zelfs in hun meerjarenbeleidsplan opgenomen dat ze patiënten/cliënten een grotere rol willen geven in hun toezicht. Ze willen meer oog hebben voor het perspectief van de patiënt/cliënt en de participatie van patiënten/cliënten uitbreiden naar alle fasen van toezicht. Betrekken in alle fasen had niet in het beleidsplan gestaan als dit project er niet was geweest. Ook is er internationale belangstelling voor het project, onder meer door inspecties uit Schotland en Scandinavië.”

In het ‘Interdepartementaal beleidsonderzoek Mensen met een licht verstandelijke beperking’ van diverse ministeries staat als aanbeveling dat uitvoeringsorganisaties, ministeries en gemeenten regels en beleid moeten vereenvoudigen. Daarbij staat dat dit zou kunnen door ervaringsdeskundigen meer te betrekken om problemen met de toegankelijkheid tot voorzieningen op het spoor te komen. Ons project is daarbij als voorbeeld genoemd. Het ministerie van Volksgezondheid en Welzijn heeft een speciale brochure uitgebracht, genaamd ‘patiënt included’ met voorbeelden om bij het maken van beleid meer vanuit de patiënt te denken. Ook daar staat ons project in.

Wat ik verder heel mooi vind, is dat de belangenorganisatie van mensen met een licht verstandelijke beperking, de LFB, vervolg heeft gegeven aan dit project. Ze bieden nu zelf aan om bij gemeenten langs te gaan als mystery guest.

Hoe is het met het project gegaan na het winnen van deze prijs?

“Als vervolg op dit project is in een gemeente onderzoek uitgevoerd naar de zorg en ondersteuning voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Dat werd vorig jaar juli afgerond. De website toegangsociaaldomein.nl die werd gemaakt naar aanleiding van de mystery guests-bezoeken is een echte hulpbron waar heel Nederland zijn voordeel mee kan doen en wat het sociaal domein toegankelijker maakt. De website wordt door duizenden mensen per jaar bezocht. Na een lezing of publicatie zie je weer een piek in bezoek ontstaan. Het idee is de website over te dragen aan de belangenorganisatie LFB. Zij kunnen er dan hun nieuwe ervaringen op publiceren, zodat de website up-to-date blijft .”

Heb je tips voor mensen die mee willen doen aan deze verkiezingen?

“Doe het gewoon! Als je trots bent op je vak, op wat je hebt bereikt: meld je aan met je project en laat zien wat er zo bijzonder aan is.”