Vide Nieuwjaarswens 2019 Peter van der Knaap
17 januari 2019 0 reacties
Onafhankelijke kwaliteit, effectiviteit en vanuit het belang van ‘de burger’ toezicht houden en onderzoek doen
Door Peter van der Knaap, Voorzitter van Vide – de beroepsvereniging voor toezichthouders, inspecteurs, handhavers en evaluatoren
Welkom op de nieuwjaarsbijeenkomst 2019 van Vide! Een bijzonder welkom aan Reinier van Zutphen, onze Nationale Ombudsman. Ik ben er trots op dat u straks de nieuwjaarslezing zal gaan verzorgen. Over een spannend onderwerp bovendien: onafhankelijkheid, in toezicht en onderzoek, en het belang daarbij van het burgerperspectief.
Laat ik voor die tijd als uw voorzitter terugkijken op het afgelopen jaar en een blik in de toekomst werpen.
Als vereniging hebben we het afgelopen jaar een aantal dingen veranderd. Zo hebben we gewerkt aan een nieuwe opzet van de bijeenkomsten. We richten ons op belangrijke thema’s en kiezen steeds voor de tweede donderdag van de maand. Het lukt om op elke bijeenkomst met bestuursleden aanwezig te zijn. En ook is Jong Vide van start gegaan, onder enthousiaste aanvoering van Reinier van Nieuw Amerongen, Jomima Tuhehay, Eveline Thoonen en Sylvia van der Avoort.
En laat ik meteen een nieuw bestuurslid aan u voorstellen: Johan de Wit van de AFM. Ik ben erg blij, Johan, met jou als versterking. We hebben je inmiddels leren kennen als een man die eruditie koppelt aan humor.
Rosita Thé, die vorig jaar als bestuurslid aantrad (zij is directeur van DCMR, de Milieudienst Rijnmond), is om medische redenen tijdelijk niet actief. Zij is aan het herstellen van succesvol verlopen chirurgie en we wensen haar alle gezondheid toe.
Objectief gezien gaat het nog altijd goed met Vide: we hadden goed bezochte bijeenkomsten en een erg mooi en heel goed gewaardeerd congres in Eindhoven. We zijn extern zichtbaar – mede door de samenwerking met ToeZine – en we hebben de samenwerking met de samenwerkende rijksinspecties en het CCV aangehaald. Een succesvolle editie van de Verkiezingen handhaving was daarvan het resultaat. Dat smaakt naar meer! Persoonlijk kijk ik ook met veel plezier terug op het succes van het evaluatorennetwerk: boeiende bijeenkomsten met hoge aantallen bezoekers.
Ook de thema’s uit onze meerjarenstrategie bleken onverminderd relevant. Het onderstrepen van het belang van goed, transparant en adequaat toegerust toezicht dat eigenstandig gepositioneerd is, blijft nodig. De discussie over onafhankelijk onderzoek is daar een voorbeeld van.
Gisteren – op de avond van de Brexit-stemming – verscheen het derde rapport over de vermeende aantasting van die onafhankelijkheid van het WODC. In dat rapport krijgen vooral de beleidsambtenaren van het departement kritiek. Zíj zijn het die volgens de – onafhankelijke – commissie ongeoorloofde druk uitoefenden op onderzoekers van het WODC. En niet af en toe, maar structureel“.
Nu besteedt het WODC het meeste van het onderzoek uit aan andere onderzoeksinstituten. En dat moet vooral zo blijven. In een interview zei interim directeur Annelies Daalder daarover iets opmerkelijks. Ze zei: ”De grootste fout die we nu kunnen maken, is ons instituut bij Justitie weg te halen. Plaats je het WODC op afstand van Justitie, dan gaan beleidsambtenaren onderzoek, dat nú via het WODC aan universiteiten en onderzoekbureaus wordt uitbesteed, direct bij de universiteiten die instellingen bestellen en wordt de kans op ongeoorloofde beïnvloeding alleen maar groter.” Voor mij roept dat dan meteen de vraag op: hoe zit dat dan bij andere ministeries…?
En, misschien een flauwe vergelijking, maar ook in deze mooie stad raasde die vurige discussie, van het strand van Scheveningen, zó de gemeentelijke politiek in. Want 2019 is nog maar een paar uur oud als de eerste dans ron
d veiligheid, toezicht en verantwoordelijkheid begint: hoe heeft het zo mis kunnen gaan met de vreugdevuren op de stranden van Scheveningen en Duindorp? Waarom mocht dit als de afspraken niet waren nagekomen? Of waren ze dat wél?
Raadsleden pleitten snel voor – u raadt het – onafhankelijk onderzoek. En die roep om onafhankelijk onderzoek als iets serieus misgaat hoor je vaker. Het meest gehoorde argument daarvoor is dat ‘de slager zijn eigen vlees niet mag keuren’. Een goede tweede plaats is weggelegd voor ‘WC-eend’.
Maar is het nu wel zo, dat onafhankelijkheid altijd een panacee is? Sterker nog: bestáát echte onafhankelijkheid eigenlijk wel? Is het altijd wenselijk? Natuurlijk: het kán bijdragen aan herstel van vertrouwen. Maar je moet er genuanceerd naar kijken.
Wie bang is voor ‘fact-free politics’, doet er volgens mij goed aan om feitenonderzoek ook bìnnen overheidsorganisaties te laten plaatsvinden. Door ook als het (bijna) misgaat zèlf te evalueren, kun je aan een cultuur bouwen waar feiten en kennis er toe doen. Ook als het om het voorkómen van rampspoed gaat. Denk aan die slager: je moet er toch niet aan denken dat die zijn eigen vlees niet keurt?
Ten tweede: wie duidelijk is over de vraagstelling en de manier waarop het onderzoek gedaan wordt, kan laten zien dat hij (of zij) het burgerperspectief voorop stelt.
Kortom: het thema van onafhankelijkheid is onverminderd relevant voor Vide als vakvereniging. Maar daarbij: wie bij toezicht en onderzoek vertrekt vanuit de vraag ‘Werkt – of: werkte – onze aanpak voor de burger?’ heeft volgens mij ijzersterke troeven in handen. Ik ben benieuwd naar wat Reinier van Zutphen daarover straks zal zeggen!
Beste mede-Vidisten; wat ons bindt, dat is uiteindelijk ‘de publieke zaak’. De bijdragen die goed toezicht en goed evaluatieonderzoek kunnen leveren aan de samenleving. Rond die kernvraag hebben we begin 2017 een mooie meerjarenstrategie voor Vide vastgesteld. Met zeven inhoudelijke thema’s, waarvan drie toegesneden op het vak zelf. Alle zeven relevant, maar… het zijn er wel wat veel…
Als bestuur denken we daarom dat we aan kracht kunnen winnen door een kleiner aantal relevante thema’s te kiezen: voor de congressen, bijeenkomsten en als platform. Deze thema’s moeten een sterk verband hebben met onze netwerken: het evaluatorennetwerk, het academisch netwerk toezicht, en ook Jong Vide!
Onafhankelijkheid, innovatie en toezicht en effectieve gedragsbeïnvloeding: dit zijn drie thema’s die relevant zijn voor alle ‘Vide-vakgenoten’ en die – getuige de twee jongste congressen – op veel belangstelling mogen rekenen.
Over onafhankelijkheid heb ik al het nodige gezegd. Bij innovatie en toezicht gaat het om toezicht houden op innovaties en om innovatie van het toezicht zelf. Het succesvolle congres in 2018 toont aan dat dit thema de interesse heeft van de leden. Als het lukt, bouwen we hier een netwerk omheen.
Bij effectieve gedragsbeïnvloeding is de leidende vraag: wat wérkt? Dit zorgt voor een permanente link met het evaluatorennetwerk en het academisch netwerk van Vide. Ook op het thema gedrag denken we aan een netwerk. Het doel: toezichthouders bij elkaar brengen en dit uitbouwen tot een bestendig netwerk van deskundigen, die met enige regelmatig kennis uitwisselen. Zodat daardoor het toezicht wordt versterkt.
We willen bijvoorbeeld algemene lessen halen uit specifieke toezichtsonderzoeken, al dan niet van tevoren zo afgesproken. Maar ook willen we dilemma’s bespreken, zoals hoe schakel je de wetenschap in, hoe ver moet je gaan met nudgen... Welk onderscheid bestaat is tussen consumentengedrag en gedrag van anderen, van organisaties bijvoorbeeld? Ik hoop dat het gaat ‘vliegen’: gedragsdeskundigen die we hierover bij onze leden spreken reageren alvast positief.
Ik ga afronden. 2019: het bestuur van Vide heeft er in elk geval zin in het nieuwe jaar. We hebben een vers bestuur, een hagelnieuwe website en kijken alvast uit naar een mooi jaarcongres – op 6-6! – over onafhankelijkheid in toezicht en onderzoek. Een heel gelukkig 2019!